LOS BRINCOS: "ENCORE FAUDRAIT-IL" EDO "MEJOR"

Azken aldi honetan behin baino gehiagotan tokatu zait gaueko bederatzietatik aurrera, autoan bakarrik, etxera itzultzea.

Radio3 jarrita joan ohi naiz, "Flor de pasión" entzunez, izugarrizko programatzarra. Aurreko asteartean, Juan de Pablos-ek hil berri zaion arrebari eskaini zion saio osoa. Ez dut oso kursia izan nahi, baina bihotza puskatzeko moduko saioa izan zen. Ez da dudarik, abestiei xuxurlatzen dien esatari honek beste jarraitzaile leial bat irabazi du...

P.d.: bidenabar, Jonathan Richman and The Modern Lovers taldea deskubritu nuen ("Important in your life" erako kanten egilea, rock'n'roll-aren "kintaesentzia" biltzen duena, Juan de Pablos-en arabera), eta baita Los Brincos-en "Mejor" ere. Blog honen sen frankofiloari men eginez, "Mejor"-en bertsio frantsesa ekarri dut hona, "Encore faudrait-il". Bon appetit!

NICO, JAINKOSA HORI

I'm not sayin' that I'll love you
I'm not sayin' that I'll care
If you love me.
I'm not sayin' that I'll care
I'm not sayin' that I'll be there
When you want me.

I can't give my heart to you
Or tell you that I'll sing your name
Up to the sky.
I can't lay the promise down
That I'll always be around
When you need me.

Now I may not be alone each time you see me
Along the street or in a small café
But still I won't deny or mistreat you
Baby, if you'll let me have my way.

I'm not sayin' I'll be sorry
For the things that I might say
That make you cry.
I can't say I'll always do
The things you want me to,
I'm not sayin' I'll be true
But I'll try.

Now I may not be alone each time you see me
Or show up when I promise that I would,
But still I won't deny you or mistreat you
Baby, if you loved me like you should.

I'm not sayin' I'll be sorry
For all the things that I might say
That make you cry.
I can't say I'll always do
The things you want me to,
I'm not sayin' I'll be true
But I'll try.

I can't say I'll always do
The things you want me to,
I'm not sayin' I'll be true
But I'll try

SCHOPENHAUER, ENTROPIARI BURUZ

"Wenn man einen Teelöffel Wein in ein Faß Jauche gibt, ist das Resultat Jauche.
Wenn man einen Teelöffel Jauche in ein Faß Wein gibt, ist das Resultat ebenfalls Jauche." 

"Ardo koilarakada bat isurtzen baduzu simaur upel batera, emaitza simaurra da.
Simaur koilarakada bat isurtzen baduzu ardo upel batera, emaitza, berriz ere, simaurra da."

LE PRISONNIER NUMÉRO 8719600510

             Septembre 2011. La cour d’assises espagnole (Audiencia Nacional) juge Arnaldo Otegi pour avoir tenté de reconstruire la structure de Batasuna (parti politique qui rassemble la gauche abertzale, le « Sinn Féin basque »); la cour prétend qu’il a suivi les instructions de l’ETA. L’accusé proteste: «notre stratégie est aux antipodes de celle de l’ETA; on n’est pas pour la stratégie militaire, bien au contraire! Si la mise en œuvre d’une stratégie pacifique et uniquement politique constitue un délit, on est coupables. Si non, nous ne le sommes pas ». L’accusé a été condamné à dix ans de prison.

La nouvelle a jeté un grand trouble dans le milieu politique basque. Même le président du Parti Socialiste au Pays Basque, Jesús Eguiguren, a qualifié l’arrestation de « vengeance politique », et a remarqué que le verdict « n’avait aucun sens ».

Mais qui est vraiment le « Gerry Adams basque», diabolisé par les uns et mythifié par les autres? La connaissance de sa carrière politique est incontournable pour se repérer dans le labyrinthe politique basque des 15 dernières années. Porte-parole, leader charismatique de la gauche abertzale depuis 1997, et promoteur des successifs cessez-le-feu de l’ETA et des pourparlers de paix, Arnaldo Otegi a été l’homme qui a définitivement bousculé la gauche abertzale (nationaliste basque) par des moyennes exclusivement politiques.

De militant de second rang à la star politique

                Ses débuts restent encore très flous. Il entre dans la clandestinité en 1977, à l’âge de 19 ans, et milite dans l’ETA politique-militaire (ETA –pm–). Après la dissolution d’ETA –pm–, il se range sous la bannière de l’ETA militaire (ETA –m–). Incarcéré en 1987, il est soupçonné d’avoir participé à l’enlèvement des députés Javier Rupérez et Gabriel Cisneros (UCD), et du directeur de l’usine Michelin de Vitoria-Gasteiz, Luis Abaitua. Il a été jugé et condamné pour ce dernier enlèvement à six ans de prison.

                Pendant ces six ans, il obtient son diplôme de philosophie et lettres, et se prépare pour le retour. Une fois libre, il entre dans le Parlement Basque en 1995 pour remplacer Begoña Arrondo et, suite à l’arrestation des cadres dirigeants du parti en 1997, il est nommé porte-parole de la gauche abertzale.

                Son ascension est fulgurante: son verbe facile et fervent ont captivé ses sympathisants et séduit ses adversaires. En 1998 il a promu les Accords de Lizarra-Garazi, conclu le pacte parlementaire avec les partis abertzales modérés PNV et EA et négocié le cessez-le-feu de l’ETA. Les résultats électoraux soutiennent ses thèses: la gauche abertzale obtient 18% des voix dans les élections autonomes de 1998, un score historique. Les journaux nationaux, autant qu’internationaux, se le disputent. Le conflit basque semble, enfin, sur le point d’être résolu. L’optimisme s’est généralisé à tel point qu’Otegi, grisé par l’ivresse du succès, a déclaré que « le Pays Basque allait célébrer l’indépendance dans l’année 2000 ».

La traversée du désert

Les négociations, néanmoins, ont fini par échouer. A partir de la fin 1999, l’escalade de violence s’accentue. D’une part, la violence de l’ETA empire de façon significative: en plus des policiers et des militaires, des conseillers municipaux (Ernest Lluch, 2000), des magistrats et procureurs (José Francisco Querol, 2000), des chefs d’entreprise (Joxe Mari Korta, 2000) ou des professionnels travaillant pour l’Etat (le cuisinier de l’armée Ramón Díaz García, 2001) sont aussi devenus des cibles principales. D’autre part, la dispersion de prisonniers et les dénonciations d’abus policiers et de tortures dont la grande majorité reste impunis continuent. En outre, l’État espagnol porte atteinte aux droits démocratiques basiques: fermeture des journaux, illégalisation des partis politiques et organisations « proches » de l’ETA, interdictions de rassemblements et de manifestations….

La situation s’avère compliqué pour une entente et un accord. Arnaldo Otegi perd son pari politique, et les électeurs punissent la gauche abertzale aux prochaines élections: loin des 18% de l’élection précédente, elle récolte seulement 10% des voix.

Au cours de la première décade du siècle, la pression policière monte et la collaboration franco-espagnole se développe profondément. L’ETA subit d’importantes pertes: commandos et cadres sont arrêtés, la logistique s’affaiblit et le soutien social diminue considérablement. Parallèlement, l’effondrement des tours jumelles et les attaques de Madrid ont encore remis en question le maintien de la lutte armée comme stratégie au sein de la gauche abertzale.

                Le changement de gouvernement en 2004 a favorisé le rapprochement entre le nouveau cabinet de Zapatero et la gauche abertzale. Les pourparlers ont repris: le Processus de Loiola était déjà en cours. Pourtant, les négociations n’ont finalement pas abouti, et la bombe placée dans l’aéroport de Barajas a brisé toute possibilité d’accord.

La stratégie politique bat la stratégie politique-militaire

                « L’attentat de Barajas a été un point d’inflexion pour la stratégie de la gauche abertzale. L’emploi de la force, au lieu de résoudre les problèmes, rend plus difficile la solution ». Le virage était déjà fait: Otegi craignait que l’illégalité et la clandestinité de Batasuna, ajouté au refus de la société basque que provoquait l’ETA, allait les marginaliser.

                Par conséquent, la gauche abertzale s’est lancé dans un long et profond débat interne qui s’est matérialisé dans la création d’un nouveau parti, Sortu, qui rejette toutes sortes de violence. « On a un seul point commun avec l’ETA, les objectifs stratégiques: l’indépendance et le socialisme pour le Pays Basque ».

                Le 17 octobre 2011, à Donostia se célèbre la Conférence d’Aiete, avec la participation de Kofi Annan, Bertie Ahern, Gro Harlem Brundtland, Pierre Joxe, Gerry Adams, Jonathan Powell et tous les partis politiques basques, à l’exception du Parti Populaire. Trois jours plus tard, l’ETA déclare l’arrêt définitif de toutes ses activités armées: le Pays Basque entre, enfin, dans une nouvelle ère politique.

Le conflit politique continue

                Les décennies d’affrontement armé ont laissé une blessure profonde difficile à oublier. Les victimes se comptent par centaines, il y a plus de 700 prisonniers politiques éparpillés par toute la géographie franco-espagnole, les lois et politiques d’exception continuent, et la normalisation politique avance, mais très lentement. Une réflexion sur les racines et les causes de la violence se montre nécessaire, ainsi qu’une évaluation éthique et une autocritique profonde et sincère du côté de la gauche abertzale sur les conséquences dramatiques que le choix militaire a provoquées.

Arnaldo Otegi, leader et pourparler d’un courant politique, grâce à un procès de rassemblement de forces nationalistes de gauche, pourrait représenter, selon les derniers sondages, le soutien de 25 à 30% des Basques dans les prochaines élections autonomes, il continue sa lutte sous les verrous.

Mais le prisonnier numéro 8719600510, coincé entre l’immobilisme des États français et espagnol, pense à long terme. Résolument convaincu de son objectif, il propose, dans une interview envoyée de la prison de Logroño, la désobéissance civile et la lutte pacifique pour faire face aux États espagnol et français.

Les années coulent sans qu'on s'en aperçoive, et 1000 jours ont déjà passé depuis qu’Otegi est détenu en prison. Et même si sa peine a été réduite de dix à six ans, chaque jour qui passe augmente la dimension symbolique du prisonnier numéro 8719600510: arrêté par des polices qui seulement répondent à la logique kafkaïenne, incarcéré sans avoir eu le droit d'être jugé par des juges impartiaux et injustement condamné à croupir dans les prisons d’un pays bananier.

Crimson and Clover, over and over

BELAKO-REN “RETROFUTURISMOA” (Ostegun gau baten kronika, 2012/04/26)

          Bi kanta soilik entzun nizkien, Beautiful world eta Haunted house. Bi kanta edo burua aldez alde zeharkatu zidaten bi bala, gorputza goitik behera astinarazi zidaten bi garrasi; redios, a zer nolako bi kanta!

Ostegun batez izan zen, Bilbon. Afaltzen ematen zuten telebistarik gabeko tabernak hutsik zeuden gure zorionerako, hiri osoa zerbeza eskuan eta Athletic-eko bufandekin UEFA-ko finalerdiari begira baitzegoen.

Zer galdu zitzaien bada, pentsatuko duzue, gu bezalako bi giputzi eta bi nafarrei futbolaren Katedralaren hiriburuan? Ba Gaztea-ko maketa lehiaketa irabazteko inolako aukerarik ez zuen talde bat animatzera joan ginen, Hotzikara usurbildarrak (flamenko ukitu nabarmenak dituen basurde-trash-porn-metal talde bat). Nola klasifikatu ote ziren finalerako? Epaimahaiak aukeratuta, antza. Eurek ere, Gaztearen irizpide estetikoen antipodetan dauden musikalari izerditsu eta gaztetxeroak izanik, ez zuten sinesten…

Hotzikararen kontzertua ikusi, buelta bat eman eta tripa bete eta gero, beraz, epaia entzutera itzuli ginen Bilbo Rock-era, Crónica de una muerte anunciada haren aurrean gure lagunak kontsolatzeko asmotan. Eta Kristori, Budari, Mahomari edota Steve Jobs-i eskerrak, epaimahaiaren ohiko txapa baina lehenago iritsi ginen.

Sartzen ari nintzela atzeman nuen lehen gauza baxua izan zen, sarkor, indartsu, bidea irekiz; ahotsa jarraian, abestiari itxura emanez, melodia iradokiz, ingelesezko technology crash, our beatiful world, lapse of time kateatuz. Bai, pixka bat izorratzen dit hala aitortzeak (inbidia zer den!), baina sorginduta utzi ninduten kantaren hasierako hamar segundo horiek.

Eta hori hasiera besterik ez zen! Bateria eta teklatuaren bat-bateko oldarrak liluratik esnarazi ninduen, pentsatzeko denborarik batere utzi gabe. Joder, erritmo hori, teklatu hori: Ian Curtis-en arima ote zen Nico-ren itxura zuen abeslariaren ezpainetatik iristen zitzaidana?

Beautiful world zuen izena abestiak, eta ordura arte ez nuen entzuna. 80. hamarkadako oihartzunak zituen kanta zen, malenkoniatsua, post-punk erakoa, iluna, baina berritua eta gaurkotua era berean (horra hor Etxegoienek, ohiko sofistikazioarekin, aipatu “retrofuturismoa”), salto egitera, txalo egitera eta, finean, desmadrera bultzatzen zaituen kanta hipnotikoa.

Beautiful world amaitzean, Mekara begira belauniko jarri edo aleluia-ka hastera deliberatu ezinean nenbilela, bigarren kanta bati ekin zioten, gaueko azkenari, aurrez aipatutako Haunted house-ri.

Exageratzen ari ote naiz kanta hura gau ero gogoangarri batean ezagututako neskatxa hura berriro ikusi, berriz heldu, berriz musukatu, eta lehenengo gaueko sentsazio onak biderkatzen direla sentitzea bezala izan zela esaten badut?

Haunted house Bilbo Rock-eko katakonbetan jarritako bonba bat izan zen, kexaz eta amorruz beteriko garrasi bat, mindutako tell me where you´ve been lelopean kamiseta tarratatzeko gogoz uzten zaituen atzaparkada basati bat. Nico-ren oihu urratuekin, mugimendu eta dantza psikodelikoekin, mugarik gabekoa zirudien energiarekin, amaitutako crescendo izugarri bat. Uauufff!!!

Eta ni, bitartean, demaseko erakustaldi horren aurrean ezin sinetsirik eta saltoka, jota flipatuta, zoratuta, aspaldi ez bezala. Talde indartsu eta gazte bat ezagutzeko aukera izateaz zorioneko.

LAU BEGIRADA KANTA BERBERARI: ALL OF ME

Oraingoan Geral Marks eta Symour Simons-ek 1931an konposatutako "All of me" ekarri dut, lau talde edo kantari ezberdinen ahotsetan: Billie Holiday, The Blue Diamonds, NOFX eta, azkenik, kanta hau ezagutarazi zidan Woody Allenen "Sweet and Lowdown" pelikulako soinu-bandan.

 

All of me
Why not take all of me
Can't you see
I'm no good without you
Take my lips
I want to loose them
Take my arms
I'll never use them
Your good-bye
Left me with eyes that cry
How can I
Go on dear without you
You took the part
That once was my heart
So why not take
All of me?


All of me
Why not take all of me
Can't you see
I'm no good without you
Take my lips
I want to loose them
Take my arms
I'll never use them
Your good-bye
Left me with eyes that cry
How can I
Go on dear without you
You took the best
So why not take the rest
Baby, take all of me

LES ANNÉES SPOUTNIK (Baru)

Les années Spoutnik –ek Baru komikigile frantsesaren (Hervé Baruléa benetako izenez, 1947) lau lan biltzen ditu: Le penalty (1999), C’est moi le chef (2000), Bip, bip! (2002), eta Bonconards Têtes-de-lard! (2002). Lorraine inguruko langile herri batean bizi den 10 urteko Igor-en abenturak ditu ardatz. 1957an dago kokatua, eta nabari da Baru bere saltsan dagoela: inmigranteen bizitza nolakoa zen kontatzen digu, langile herrietako giroa eta garaiko haurtzaroa (futbol partidak, kuadrilen arteko borrokak, gezi eta arkuekin indiotara jolastuz egindako gerrak, mendian gora eta beherako ibilerak, patioko abenturak…).

Ez zaio bizitasunik eta umorerik falta, eta lau komiki nahikoak zaizkio langile belaunaldi oso baten heziketa sentimentala zirriborratzeko, langileen greba eta poliziaren kontrako borrokak eta guzti! De Gaulle-en, partidu komunista indartsu baten, langile italiarren, Algeriako independentzia gerraren… Frantzia zen hura.

Harrigarriena eta txalogarriena ume baten begirada eta lagunen arteko hizkuntza azaltzeko Baruk erakutsi duen gaitasuna da. Berrogeita hamar urte atzerako Frantziara bidaiatzeko txartelik merkeen eta dibertigarriena da Les années Spoutnik hau, dudarik gabe!

GOGOR EUTSI!

RAFAEL CHIRBES-EN LOS VIEJOS AMIGOS

Inoiz ezkonduko ez zirela esan eta koadrilan aldarera igotzen lehenak izan direnak; 60. hamarkadan E.T.A.-n militatu eta gaur egun eskuin muturrak txalotzen dituenak; punk edo hippy izan eta udaltzain bukatu dutenak; edota Rafael Chirbes-en Los viejos amigos nobelan bezala, 70. hamarkada hasieran biolentziaren hautua egin zuen zelula komunista bateko kideak izan eta gaur egun konstruktore, idazle frakasatu, publizitario, irakasle, disko-etxe bateko promotore… direnak. Zelula disolbatu ondoren, ze bidetatik eraman du bakoitza bizitzak? Ze puntura arte mantendu du koherentzia bakoitzak?

 Iraultza helburu zuten kamaradak izatetik, lagun eta etsai zahar izatera pasa diren taldekideak hogeita hamar urte beranduago Madrilgo restaurant baten mahai inguruan elkartzen dira, aspaldiko lagunak berriz ere ikusteko afari baten aitzakian. Non dira orain dela hogeita hamar urte elkar hain estu batu zituen maitasun-loturak?

Gaur egunari aurre egiteko, iraganaren zein bertsio asmatu du bakoitzak? Norainokoa da izan ginenari egindako traizioa?

Pertsonaia bakoitzaren ahotik irakurtzeko aukera izango dugu bakoitzaren ibilbidea, bakoitzaren herra eta ezinikusiak, bakoitzaren frustrazio eta desira galduak.

Ez dago konplazentziarako astirik; nobela honek askoz ere gehiago du suntsipenetik, hipokresiatik, traiziotik. Dena gainbehera datorrenaren sentsazioa utzi dit. Ez dago esperantzarako zirrikiturik. Bizitza zer den…

P.d.: …eta post hau amaitzeko… Loquilloren kanta!

Cuando pienso en los viejos amigos

Cuando pienso en los viejos amigos que se han ido

de mi vida, pactando con terribles mujeres

que alimentan su miedo y los cubren de hijos

para tenerlos cerca, controlados e inermes.

Cuando pienso en los viejos amigos que se fueron

al país de la muerte, sin viaje de vuelta,

sólo porque buscaron el placer en los cuerpos

y el olvido en las drogas que alivian la tristeza.

Cuando pienso en los viejos amigos que, en el fondo

del mar de la memoria, me ofrecieron un día

la extraña sensación de no sentirme solo

y la complicidad de una franca sonrisa…

Luis Alberto de Cuenca

JIRO TANIGUCHI: BARRIO LEJANO

Zenbat aldiz entzun ote dut “Zer egingo ote nian nik orain dakidanarekin berriz ere 14 urte izango banizkik” galdera…

Ba erantzun ederra eman dio Jiro Taniguchi-k Barri Lejano komikian.

DESEO DE SER PUNK EDOTA BAKOITZAREN MUSIKAREN BILAKETA

            “Creo que tener dieciséis años, llamarse Martina y no haber tenido música es un asqueroso desastre. Porque si la hubiera tenido sentiría que pertenezco a algún sitio, supongo”.

            Musikak identitatearen zati handi bat osatzen digu batzuoi, eta Martina geureetakoa da. Eraikuntza horretako adreiluak, banan bana jarriak, izan daitezke Beethoven eta Schubert, Hertzainak eta RIP, The Clash eta Madness, Toots and the Maytals eta Tiken Yah Fakoly, David Bisbal eta Rihanna… Nik zer dakit! Horretan dabil behintzat Martina, bere gaztetasunaren -mila zatitan hautsitako edalontzi hori- zati bana hartu eta kantuz kantu itsasten.

            Aurrez hemen aipatutako Rompepistas-en talde berekoa da, dudarik gabe, Deseo de ser punk. Adoleszentea, gogorra, soinu banda propioa duena, eta oroitzen dudanaren arabera aurrekoa baina ilunxeagoa agian.

 “Interrumpo la emisión para subir el volumen de vuestros receptores y que nuestra angustia os entre por las orejas”

Woody Allen-en filmografiari errepaso bat ematen:

Ze txarra iruditu zaidan esklerosiak jotako “Todo lo que usted quería saber sobre el sexo, pero temía preguntar”! Azkenekoekin, aldiz, dezente dibertitu naiz: Un final made in Hollywood, La rosa púrpura del Cairo, La maldición del escorpión de Jade, Acordes y desacuerdos…

 Baina, oroiz gain, gehien gustatu zaidana bere azkenetako pelikulen soinu banda da. Django Reinhard eta 1920-1930 hamarkadetako jazz aukeraketa aparta iruditu zait…

Let’s just listen to the rain roll in

KARRERA AMAITZEAN

- Eta? Zer sentitzen duk karrera amaitzean?

- 18 urte betetzean sentitu nian antzeko zerbait... Ezer gutxi.

COLUCHE PRÉSIDENT, COLUCHE PRÉSIDENT!

1. BIZITZA

1.1. Sarrera

“Franchement, je suis capable du meilleur comme du pire. Mais dans le pire, c´est moi le meilleur”

1980ko urriaren 30–a, Parisko Gymase aretoa. Coluche pailazo frantses ezagunak prentsa politiko guztia batzartu du, hurrengo urteko hauteskunde presidentzialetarako bere hautagaitza aurkezteko: “Luzaroan abstenitu naiz, eta nire inguruko askok ere ez dute ezer bozkatzen. Eman diezaiogun bozka, beraz, politikoki ezer ez den bati. Ergeltzat hartzen gaituzte, eman diezaiogun bozka, bada, ergel bati!”

Pailazo bat Frantziako errepublikako presidentegai? Ze broma klase zen hori? Bere buruari egindako publizitate hutsa al zen? Zer zuen seriotik eta zer bromatik Coluche –n intentzioak? Egia esan, inor gutxi arduratu zen hasiera batean.

Hautagaitzak, ordea, pronostiko guztien aurka, izugarrizko arrakasta izan zuen: luze gabe eta espontaneoki, Frantzia osoan 300 “comité de soutien” (atxikimendu komite) sortu ziren eta Le journal de dimanche kazeta ospetsuaren lehen inkestek boto intentzioaren % 16-a eman zioten. % 16-a! Bigarren itzulira pasatzeko aukerak zituela esan nahi zuen horrek…

Coluche, grandeur frantsesa irrigarri utzi zuen begirunegabeko pailazoa; Coluche, Establishment-aren eta gizarte frantsesaren tabuak eta balore moral eta politikoak astindu zituen berbera. Liderrik gabekoen liderra, hedonista, konprometitua, bizizalea, ganberroa, zirikatzailea, umore frantsesaren gailurretako bat: Coluche!

1.2. Haurtzaroa eta lehen pausuak

“À un moment, je me suis dit : je préfère être clochard que travailler. C´est à ce moment-là que j´ai pu devenir artiste”

            Jatorri italiarrak zituen familia pobre batean jaio zen Coluche, Paris hegoaldeko banlieu batean, argien hiria naziengandik askatu eta lau hilabetera. Aita oso gazte zela hil zitzaion, eta amak bakar-bakarrik hezi behar izan zituen Coluche eta bere bi arrebak.

Ikasle txarra zen, diziplinagabea eta irakaslea xaxatu zalea. Kalean hezi eta zaildutako mutila izanik, ez zen aginduak obeditu zale: soldaduskan, adibidez, denbora gehiago pasa zuen ziegan, arma eskuan patruilatzen baino.

Gertukoen laguntzarekin eta lan xumeekin (dendari, lore-saltzaile, kale-kantari…) irabazten zuenarekin egiten zuen aurrera: 1970. hamarkadan hasi zen komiko lanetan Parisko music-hall eta antzerkietan eta 1974ean telebistan egin zuen “L´histoire d´un mec” bakarrizketak eman zion arrakasta.

1.3. Arrakasta eta zentsura

“Je ne suis pas un nouveau riche, je suis un ancien pauvre”

            Hortik aurrera, espektakulu eta bakarrizketa ugari lotu zituen bata bestearen atzetik, bai antzerkian eta bai telebistan. Zinerako ere komedia arrakastatsu ugari grabatu zituen 70. hamarkadan. Era honetan, urte gutxi batzuen buruan, frantziar guztien ezagun eta askoren kuttun bilakatu zen Coluche.

            1978ko apirilaren 24a eta 1979ko ekainaren 24a bitartean, Robert Willar eta Gérard Lanvin-ekin batera, On n'est pas là pour se faire engueuler saio ganberro eta arrakastatsua zuzendu zuen Europe1 irratian, baina bere tonu probokatzailea zela-eta irratsaiotik bota egin zuten. Aldi berean, arratsaldero-arratsaldero Paris-ko Gymnase antzokian aritzen zen, izugarrizko arrakastarekin gainera. Eguna joan eta eguna etorri, antzokia beti betetzen zuen. 

Europe 1 irratitik bota ondoren, Monakoko errege-etxearena zen RMC irratian ere berdin-berdina pasa zitzaion. Oraingoan hamabi egun soilik iraun zituen: printze-printzesei ez omen zitzaien asko gustatu bere umorea... Leku guztietatik kaleratzen zutela ikusita, Coluche eta bere lagunei hauteskunde presidentzialetara aurkeztea okurritu zitzaien, hori baitzen, euren iritziz, askatasunez hitz egiteko geratzen zitzaien aukera bakarra...

1.4. Nolakoa zen Frantzia 1981. urtean?

“L´irrespect se perdre. Je suis là pour le rétablir”

Espektro politikoa oraindik 68ko maiatzeko errebolten biharamunean zegoen; artistek, garai bateko sinbolismoa alde batera utzi eta gordintasuna besarkatu zuten; chançon français –a atzean utzi eta musikariek reagge –ari, rock´n´roll gogorrari eta punk –ari egin zioten leku; txupa beltzek, jeans estuek, ile tindatuak, gandorrak, makillaje ilunak eta droga gogorrek itzelezko zabalkundea izan zuten gazteriaren artean; eta, 80. hamarkadako Birmoldatze Industrial basatiaren atarian, II. Mundu Gerratik ordura arteko langabezia tasa handienak ezagutu zituen langileria frantsesak. 

Politikariek, bitartean, oraindik IV. Errepublika amaierako molde eta ideiekin, gizarteari entzungor egiten zieten. Hautagaiei erreparatu besterik ez dago horretarako: François Mitterrand (PS), Valéry Giscard d'Estaing (UDF), Jacques Chirac (RPR) eta Georges Marchais (PC) eskola zaharreko politikariak ziren, laurak gizonak, laurak 50 urtetik gorakoak; gizartearen kezka eta politikarien diskurtsoaren arteko sima nabarmenki zen handia.

1.5. 1981eko hauteskunde presidentzialak

“Coluche, le seul candidat qui n´a pas de raison de mentir”

            Hara-Kiri eta Charlie Hebdo aldizkari satirikoek lagunduta, 1980. urtearen amaiera aldera Coluche –k presidentzialetarako hautagaitza plazaratu zuen. Broma bat al zen? Edota agintean zegoen eskuinari egindako azken probokazioa? Edota propaganda hutsa, agian? Edonola ere, arrakasta ustekabekoa eta erabatekoa izan zen, eta, lehen inkesten emaitzak ikusita, ezker zein eskuineko politikarien kezka ez zen makala. Izan ere, Coluche-n programa politikoa zinez zen eroa: lanik ez, dirurik ez, ezkontzarik ez, droga guztien legalizazioa, eskolarik ez. Bere diskurtsoa, hala ere, ezkerretik nabarmen gertuago zegoen: kezka sozialak zituen, gaztetan pobrezia ezagutu zuen eta berdintasunaren aldekoa zen. Horrez gain, oso libertarioa ere bazen: konformismoaz, burgesiaz eta estatuaz barre egitea zen helburua. Oinarrian, bere programak umorea erabiliz garaiko politika moldeen eta ordezkaritzaren krisia azaleratu nahi izan zuen. Berari ere harrigarria iruditzen zitzaion arren, jarraitzaile ugari izan zituen, eta punta-puntako intelektualen babesa jaso zuen.

            Gymnase-ko arratsalderoko espektakuluan, bere jarraitzaile eta ikuslez aretoa mukuru betetzen zuen: “Je suis le seul candidat à faire salle comble en faisant payer ceux qui viennent m'écouter” (aretoa mukuru betetzen duen eta datozenei sarrera ordainarazten dien hautagai bakarra naiz).

          Kanpaina aurrera joan ahala, ordea, oztopoak handitzen joan ziren: presioak, eskuin muturreko taldeen heriotza mehatxuak, polizia sekretuaren galdeketak… Horrez gain, aurrez oso gutxitan eman den zentsura jasan zuen: kanpaina gerturatu ahala, prentsan ez zen berari buruzko artikulu bakar bat ere atera eta, harrigarriagoa gerta daitekeena, telebista publikoak bere sketch bat zentsuratu zuen. Hori gutxi balitz, gainera, presidentzialetarako hautagai ofizial izateko lortu beharreko 500 firmak ezin izan zituen lortu: partidu nagusietako politikoek ate guztiak itxi zizkioten.

Gauzak horrela, 1981eko apirilaren 7an erretiratzea erabakitzen zuen Coluche-k. Hala ere, kanpainako slogan (“Vos parents sont des cons. n´acceptez pas l´hérédité!” –zuen gurasoak inutilak dira; ez ezazue oinordekotza onartu!–) eta kartel ugari betirako geratu dira frantziar herriaren memorian, batez ere hasierako manifestua:

 

1.6. Kanpaina amaitu ondorengo zurrunbiloa eta Restaurants du Cœur-en ideia

          Presio, mehatxu eta zentsurarengatik kanpaina amaitutzat eman ostean, Coluche hustuta sentitu zen. Hustuta eta bakarrik, pertsonalki ere kolpe gogorrak jaso baitzituen: bere emazteak dibortzioa eskatu zion, bere lagun minenak bere buruaz beste egin zuen eta Coluche, etsipenak jota, heroinaren zulo beltzean erori zen. Pare bat urte antzokietatik urrun igaro ostean, drogak alde batera utzi eta bere alderdirik ilunena azaleratzen zuen Tchao Pantin filmatu zuen. Aktore onenaren Cesar saria jaso zuen.

  

         Film eder honek bere karrera bultzaberritu zuen, eta areto eta antzerkietara itzuli zen Coluche. Biziberrituta, Europe 1 irratian hartu zuten berriro, eta berriz ere zorrotz eta umoretsu ekin zion lanari.

            Oraingoan, gainera, ideia aparta aurrera eramaten jakin zuen: “Restaurants du coeur” izeneko katea bultzatu nahi izan zuen irratitik bertatik, Frantziako pobreenek debalde non jan izan zezaten. Bere talentuaz eta ospeaz baliatuz, artista, politiko eta kaleko jende normala mobilizatzea lortu zuen, sare bat osatu eta jatetxeak bata bestearen atzetik irekitzeko dirua lortzeko. Elkarte hau oraindik ere martxan da: adibidez, 2009-2010ean 109 milioi otordu zerbitzatu zituzten Frantzian.

1.7. Bat-bateko heriotza

“Si on est touché soi-même par la mort, on a intérêt à en rire ; et si on n´est pas touché, on n´a pas de raison de ne pas en rire”

            Coluche oso motorzalea zen, eta, zoritxarrez, Cannes inguruan motoan zihoala kamioi batek harrapatuta hil zen. Bere heriotzak Frantzia osoa inarrosi zuen goitik behera. Bere hilkutxa lagun moteroek eramaten zutela, heroi nazionalen antzera esan zioten agur.

2. LIDERRIK GABEKOEN LIDERRA

Anglosaxoientzat Charlot zena bihurtu zen Coluche frankofonoentzat (imajina al dezakezue Charles Chaplin Franklin D. Roosevelt-en aurka lehiatzen E.E.B.B.-tako presidente izateko?), baina bere-berea zuen ukitu axolagabeago, batzuetan nihilista, lotsagabeago, ganberro eta nabarmen groseroagoarekin.

Bere hautagaitzarekin, Coluche-k hauteskundez hauteskunde abstentzioaren portzentajeak azaleratzen zuen politikaren eta ordezkaritzaren krisia agerian utzi zuen. Botereak ez zuen inolaz ere erakartzen, boterearen kritikak baizik. Horrela, era batera edo bestera, ahotsik ez zutenen edota ordezkaritzarik ez zutenen ordezkari bilakatu zen. Berak zioen eran, minoritateak banan bana batzen badira, azkenean gehiengoa osatzen da.

Jendearengana iristen jakin zuen, horretan aparta zen, eta –askoz ere zailagoa dena– umorea erabiliz gainera. Bere inguruko jendea sakon ezagutzen zuen, eta, txantxa eta irriekin giro ona sortuz, bere taldea helburu bat lortzeko lanean jartzeko kapaz zen. Arrisku asko hartu zituen bere gain (oroit dezagun bai polizia eta bai eskuin muturreko taldeak uneoro jazartzen zutela) eta inguruko guztiei motibazio positiboa kutsatzen jakin zuen.

Hitza hartu nahi izan zuen ezaguna eta estimatua zelako, eta horrela ez zutenei emateko.

Zaila da zehazki zer zuen esatea, baina komunikatzen eta bestearen lekuan jartzen oso ona zen eta, imajinatu, Restaurants du coeur bezalako sare oso bat sortzeko gai izan zen. Ez zen politiko bat, ez zen enpresari bat, ez zen doktore bat… pailazo bat zen! Egon den onenetako bat, hori bai. Baina pailazo bat, azken finean. Eta hala ere, milaka eta milaka jende konbentzitzen eta bere helburuak lortzeko kolaboratzen jartzen jakin zuen.

Honegatik guztiagatik, nahiz eta bere irudi eta izaerak inolako sailkatze posiblerik onartu ez, Coluche lidergo parte-hartzaile baten eredu dela iruditzen zait. Bere hautagaitzaren eta, era orokorrago batean, bizitzaren ardatza sormena, umorea eta konpromiso soziala izan ziren. Bazekien lana besteen esku uzten, eta bera inguratzen zuen taldea sortzaile independentez osatua zegoen. 1981eko kanpainan zehar, bere Parisko etxea sormenaren, parte-hartzearen, festaren, motibazioaren, ilusioaren, eromenaren eta satiraren erdigune zen. Coluche barrearen eta konfiantzaren pertsonifikazioa zen, eta inork gutxik egiten dakiena lortu zuen: herrialde oso baten arima barrez lehertzen, negarrez eta dantzan, hirurak batera, jartzea.

DON'T TALK TO ME